أعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏

بخوان این سوره را به نام خدای رحمتگر مهربان

آیه 1 - 14

إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ (1) وَ إِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ (2) وَ إِذَا الْجِبالُ سُیِّرَتْ (3) وَ إِذَا الْعِشارُ عُطِّلَتْ (4) وَ إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ (5) وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ (6) وَ إِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ (7) وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ (8) بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ (9) وَ إِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ (10) وَ إِذَا السَّماءُ کُشِطَتْ (11) وَ إِذَا الْجَحیمُ سُعِّرَتْ (12) وَ إِذَا الْجَنَّةُ أُزْلِفَتْ (13) عَلِمَتْ نَفْسٌ ما أَحْضَرَتْ (14)

همه چیز طبق روال روزانه پیش می­رود؛ از خورشید و ستارگان گرفته تا کوهها و دریاها. هر کسی از موقعیتهای خاص دنیوی خود محافظت می­کند و به فکر ثمردهی آن در آینده است. سنتهای جاهلانه همچنان پابرجاست و گویی تداوم این روند، عادی شده است. پدران برای حفظ جایگاه موهوم خود، دخترکان بی­گناهشان را در گور جهالتشان، زنـده دفن می­کنند و باز به زندگی طبیعی خود ادامه می­دهند.

همه چیز طبیعی به نظر می­رسد و مانعی در کار نیست. نگرانی از عاقبت اعمال، جایگاهی ندارد، اما  ناگاه شخصی نوایی دیگر سر می­دهد؛ از روزی دیـگر و سرانـجـامی متـفاوت سـخـن می­گوید و شیوایی کلام و بلاغت گفتارش، جانها را به لـزره درمی­آورد:

آن گاه که خورشید برخلاف ماهیت نورانی‌اش، درهم پیچیده و تاریک شود«1» و آن گاه که ستارگان از جایگاه والایشان فرو ریزند«2» و آن گاه که کوه‌ها به واسطه زلزله، روان شوند و استحکام و صلابت خود را از دست دهند«3» و آن گاه که شتران آبستن با همه ارزشی که دارند، وانهاده شوند«4» و آن گاه که حیوانات وحشى به رغم طبیعت گریزپایشان، گرد هم جمع شوند«5» و آن گاه که دریاها برخلاف جنس سرد و ماهیت ضد آتش خود، شعله­ور شوند«6» و آن گاه که همگان جفت و قرین شوند؛ نیکان با حوریان بهشتى و مجرمان با شیاطین«7» و آن گاه که از دخترِ زنده به گور شده پرسیده شود:«8» به کدامین گناه کشته شد؟«9» و آن گاه که نامه‌هاى اعمال براى حسابرسى گشوده شود«10» و آن گاه که آسمان به شدت برکنده شود«11» و آن گاه که دوزخ برافروخته گردد«12» و آن گاه که بهشت براى ورود بهشتیان نزدیک آورده شود.«13» آن گاه که این حوادث روى دهد، هر کسى دستاورد خویش (از عقاید، علایق و رفتارها) را حاضر مى‌یابد و از آن آگاه مى­شود.«14»

آری، اوضاع دنیا همین­گونه که هست، پیش­ نخواهد رفت. روزی در پیش است که در آن، زمین و آسمان دگرگون می‌شود و همه­چیز بر هم می­ریزد؛ مهم‌ترین و نفیس­ترین اموال وانهاده می­شود و اعمال و کردار انسان، مورد بازخواست و حساب واقع می­شود. در آن روز سرنوشت­ساز، هر کس از دستاورد خویش آگاه می­شود.

آیه 15 - 29

فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ (15) الْجَوارِ الْکُنَّسِ (16) وَ اللَّیْلِ إِذا عَسْعَسَ (17) وَ الصُّبْحِ إِذا تَنَفَّسَ (18) إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَریمٍ (19) ذی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکینٍ (20) مُطاعٍ ثَمَّ أَمینٍ (21) وَ ما صاحِبُکُمْ بِمَجْنُونٍ (22) وَ لَقَدْ رَآهُ بِالْأُفُقِ الْمُبینِ (23) وَ ما هُوَ عَلَى الْغَیْبِ بِضَنینٍ (24) وَ ما هُوَ بِقَوْلِ شَیْطانٍ رَجیمٍ (25) فَأَیْنَ تَذْهَبُونَ (26) إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِکْرٌ لِلْعالَمینَ (27) لِمَنْ شاءَ مِنْکُمْ أَنْ یَسْتَقیمَ (28) وَ ما تَشاؤُنَ إِلاَّ أَنْ یَشاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمینَ (29)

سخنان سیاق پیشین سخت متحیرشان ساخته است. به راستی این کلام معجز از کجاست؟ یقیناً کلام بشر نیست! آیا واقعاً چنان روزی در پیش است؟ او کیست که این‌گونه روال عادی زندگی را برهم زده و آهنگ مخالف سر می­دهد؟! گروهی چنین زمزمه می­کنند: نگران نباشید؛ به کارتان برسید؛ او جن­زده است و این سخنان را شیاطین بر زبانش جاری می­کنند؛ خبری نیست!

تشکیک در منبع این سخنان برای فرار از حقیقت سودی ندارد. سوگند یاد مى­کنم به آن ستارگانى که باز مى­گردند و نهان مى­شوند«15» و با شتاب و نظم حرکت مى کنند و از حرکت باز مى‌ایستند؛ چنان که گویى در آشیانه خود قرار گرفته اند«16» و سوگند به شب؛ آن گاه که پشت مى کند و مى­رود«17» و سوگند به بامداد؛ آن گاه که برمى‌دمد و روشنى‌اش در افق پدیدار مى­شود[1]«18» که گفتار پیشین درباره آگاهی از دستاورد خود در روز قیامت، سخن فرستاده­اى ارجمند (جبرئیل) است.«19» همو که نیرومند و نزد خداىِ صاحب عرش، مقرّب و داراى مقام و منزلت است.«20» در آن‌جا فرشتگان دیگر از او فرمان مى برند و در ابلاغ آنچه خدا به او فرمان مى‌دهد امین است.«21» سوگند به همه اینها که همراه و همنشین شما (حضرت محمّد6) جن­زده نیست. شما او را می­شناسید و خوب می­دانید که او مجنون نیست.«22» او قطعاً جبرئیل را در آن کرانه روشن (که بالاترین کرانه است) مشاهده کرده است.«23» و او در ابلاغ پیام‌هاى نفیس غیبى به شما، بخل نمی‌ورزد«24» و سخنان او گفتارشیطانی رانده شده­ نیست؛«25» پس شما از سخن حق وحی، روی برگردانده، به کجا مى‌روید؟«26» این گفتار جز تذکارى براى جهانیان نیست،«27» ولى تنها کسانى از شما از آن بهره مى‌برند که بخواهند بر هدایت پایدار باشند«28» و شما چیزى را نمی­خواهید، مگر اینکه خدا که پروردگار جهانهاست، بخواهد.«29»

سیر هدایتی سوره

در جامعه­ای که همگان بنا را بر بی­سرانجامی دنیا گذاشته­اند و پایانی را برای کار جهان در نظر ندارند، هر کس به فکر منافع خود است و ظلم آشکار در رفتارهای جاهلانه و بی­اساس رواج می­یابد. کسی نگران عاقبت عقاید، علایق و اعمال خود نیست و درباره دستاوردهای خویش، به جزا و بازخواست اعتقادی ندارد.

این سوره مبارکه با جملات متعدد شرطی، روز قیامت را توصیف می­کند و قلب هر شنونده­ای را به لرزه درمی­آورد. از هنگامه­ای خبر می­دهد که زمین و زمان و کوه و دریا و آسمان بر هم ریزد و دگرگون گردد و انسان از دستاورد خویش آگاه شود و رهسپار جهنم یا بهشت گردد.

در ذهن عده­ای چنین می­گذرد: خورشید تابان، کور گردد؟! ستارگان آسمان فروریزند؟! کوههای استوار همچون سرابی روان گردند؟! شتران آبستنِ ارزشمند، بی­صاحب ­ماند؟! دریای آب، شعله­ور شود؟! دخترانی که با دست خود، زنده به گور کرده­ایم ...؟! او (پیامبر6) را چه شده است؟ این سخنان چیست که بر زبانش جاری می­شود؟ از سویی نمی­خواهند بپذیرند که این سخنان از جانب خداست و از طرف دیگر می­دانند که چنین گفتاری از بشر صادر نمی­شود؛ پس تهمت جنون و دخالت شیاطین در این گفتار، تنها راه فرار از پذیرش واقعه عظیمی است که وی از آن خبر می­دهد.

سوره مبارکه در این مرحله نیز از حریم وحی و رسالت دفاع می­کند و بر اطمینان مخاطب می­افزاید: او همنشین و همراه چندین ساله خودتان است. او را می­شناسید. مجنون نیست. فرشته وحی را در افق آشکار دیده است و بر ابلاغ وحی بخل نمی‌ورزد؛ پس به کجا  می‌شتابید؟! اینک که مشخص شد این سخن از سوی رسول بزرگواری بر پیامبر6 نازل شده است، چرا از قرآن روی برگردانده، فرار می­کنید؟ این قرآن پندی است برای عالمیان؛ البته برای کسی که بخواهد بر عبادت و اطاعت خدا پایدار باشد.

صدق الله العلی العظیم

دریافت پرده نگار سوره مبارکه تکویر